Geluidcapaciteit van spooremplacementen beheren

Thijs van Bon: “Spoorwegemplacementen zijn terreinen waar verscheidene processen kunnen worden uitgevoerd aan spoorwegmaterieel, zoals het in- en uitwendig reinigen, het controleren van de technische staat en het veranderen van de samenstelling. Vaak gaat het om uitgestrekte terreinen die midden in stedelijk gebied liggen. Sinds de jaren 90 worden emplacementen opgevat als industriële inrichtingen. Voor emplacementen gelden daardoor strengere geluidsnormen dan voor dezelfde treinen als ze in dienstregeling op de vrije baan rijden. Het onderwerp geluid en vooral het voorkomen daarvan speelt sindsdien dan ook een prominente rol. Met gepaste trots kijken wij terug op een lange periode als technisch en beleidsadviseur van ProRail, de beheerder van de emplacementen.”

Anders dan gangbaar spoorweggeluid

Emplacementen veroorzaken ander geluid dan treinen op doorgaande spoorlijnen. Dit komt doordat er plaatsvaste activiteiten plaatsvinden, zoals het stationair draaien van een dieselloc en het in werking zijn van de ventilatie om de rijtuigen voor te verwarmen. Maar ook het rijden van het materieel van de ene proceslocatie naar de andere (het rangeren) brengt andersoortig geluid met zich mee. Zo is de voertuigsnelheid veel lager dan op de vrije baan. Verder bevinden zich op emplacementen veel wissels die nodig zijn om de proceslocaties met elkaar te verbinden. Bij passage van deze wissels kan onder bepaalde omstandigheden booggeluid ontstaan, dat schel en intens van karakter is en tot veel hinder kan leiden.

Afgemeten maatregelen

De afgelopen twee decennia zijn veel inspanningen gedaan om de geluidsuitstraling door emplacementen te beperken. Hiervoor zijn grootschalige programma’s in het leven geroepen, zoals het Project Industrielawaai emplacementen (PRIL) en het Uitvoeringsprogramma Geluid Emplacementen (UPGE). Binnen het kader van deze programma’s zijn de meeste emplacementen voorzien van voegloos spoor en van systemen om booggeluid terug te dringen. Dit doen die systemen door het aanbrengen van dun laagje conditioneringsmiddel op de spoorstaven. Ook zijn treinen aangepast om het geluid van installaties die in werking zijn terwijl zij stil staan, te verminderen. Deze maatregelen zijn erg kostbaar. Het is erg belangrijk om precies te weten welk effect zij sorteren en welke maatregel in een bepaalde situatie het meest effectief is.

Complexe berekeningen

Wat is de geluidsbelasting die een emplacement op de omgeving veroorzaakt? Deze vraag is niet eenvoudig te beantwoorden. Het hangt namelijk sterk af van de processen die op dat moment worden uitgevoerd, welk materieel aanwezig is en via welk traject wordt gerangeerd. Dit is iedere dag weer anders. Emplacementen behoren daarom tot de meest complexe inrichtingen van ons vakgebied. Om meer grip op te krijgen op de invloed van de bedrijfssituatie heebben we de systematiek van Dynamisch Geluidsmodelen ontwikkeld. Daarmee is het mogelijk om flexibel en efficient verschillende bedrijfssituaties snel door te rekenen. Deze systematiek is inmiddels door ProRail opgepakt en wordt nu landelijk uitgerold. ProRail klopte daarvoor bij ons aan de deur voor het ontwikkelen van de software.