Bouwen onder een vliegroute

Waar mag er gebouwd worden?

Of er gebouwd mag worden nabij een luchthaven, wordt in de eerste plaats bepaald op basis van de zogenoemde beperkingengebieden. Voor Schiphol zijn deze aangewezen in het  Luchthavenindelingsbesluit (LIB). Hierin staat welke beperkingen er zijn voor (onder meer) geluid.

Luchtvaartgeluid wordt, anders dan andere verkeersbronnen, niet getoetst aan een standaardwaarde en grenswaarde. Toch is het niet zo dat luchtvaartgeluid ‘vogelvrij’ is in de regelgeving. Vanuit het LIB wordt, per beperkingengebied, het een en ander gevraagd aan motivering om te kunnen bouwen. Voor de wijze waarop gemeenten deze afweging maken in de regio Schiphol zijn afspraken gemaakt in de zogenaamde 'Beleidsregel wonen en vliegen 20 Ke-contour Schiphol’.

Is het geluid aanvaardbaar?

De Omgevingswet heeft op zichzelf geen norm heeft voor luchtvaartgeluid, maar stelt het wel aan de orde op het moment dat de standaardwaarde voor een geluidbron wordt overschreden. Het bevoegd gezag moet dan onderzoeken of het gecumuleerde geluid van verschillende geluidbronsoorten samen aanvaardbaar is. Luchtvaartgeluid telt daarbij mee als het bouwplan binnen de 48 dB of 20 Ke-contour ligt. Dit kan een (veel) groter gebied zijn dan de beperkingengebieden uit het LIB.
Bij het cumuleren van geluid wordt rekening gehouden met verschillen in hinderlijkheid tussen geluidbronnen. Op moment van schrijven geldt voor cumulatie van luchtvaartgeluid nog dezelfde formule als in het Reken- en meetvoorschrift geluid 2012 (Or, art. 17.3). De Omgevingsregeling kondigt aan dat deze op een nader te bepalen tijdstip vervangen zal worden. In die nieuwe formule telt luchtvaartgeluid zwaarder mee, wat leidt tot een relatief hoog gecumuleerd geluidniveau. Als er veel gecumuleerd geluid is, komt het bevoegd gezag voor een moeilijke afweging te staan. Is het geluid aanvaardbaar? En is er een evenwichtige toedeling van functies aan locaties? In die afweging kunnen allerlei argumenten een rol spelen, bijvoorbeeld hoe urgent de woningbouwopgave is en of alle mogelijkheden zijn benut om het geluid te beperken. Experimenten zijn gaande om te bezien of zogenoemd ‘geluidadaptief bouwen’  soelaas biedt voor het verminderen van het geluid.

Om hoe veel geluid gaat het?

De contouren voor luchtvaartgeluid moeten worden opgenomen in de Centrale voorziening geluidgegevens (Abg, NvT, p. 247). Deze contouren zijn echter niet direct bij ingang van de Omgevingswet gepubliceerd in de Cvgg. Totdat deze gegevens beschikbaar zijn, zal de initiatiefnemer zijn heil moeten zoeken bij andere informatiebronnen, of wachten. De geluidkaarten voor de Richtlijn omgevingslawaai zijn niet geschikt, omdat die niet de vergunde maar de gerealiseerde geluidruimte voor een specifieke situatie weergeven.
De vraag hoe veel luchtvaartgeluid te verwachten valt in de toekomst, kent momenteel een aantal onzekerheden. Ontwikkelingen en procedures rondom Schiphol volgen elkaar namelijk snel op. 

Een schets van de stand van zaken (september 2024):

• Het formeel geldende kader is het Luchthavenverkeersbesluit (LVB) van 2008, maar dit sluit niet meer aan bij de praktijk. Sindsdien is Schiphol namelijk gaan vliegen volgens het principe van ‘strikt preferentieel baangebruik’, waarbij de voorkeur uitgaat naar banen waar de minste omwonenden zijn. Die aanpak moet verankerd worden in een nieuw LVB. Daarvoor is in de zomer van 2024 de eerste aanzet gepubliceerd. 
• Mede om de weg voor een nieuw LVB vrij te maken, was al een zogenaamde Balanced Approach procedure gestart,  vanuit de doelstelling van het kabinet om de hinder te verminderen. Deze procedure is vanuit Europees recht vereist voordat exploitatiebeperkingen kunnen worden doorgevoerd.  
• Voor de tijdelijke situatie, totdat het nieuwe LVB er is, had het kabinet een zogenaamde ‘experimenteerregeling’ in procedure gebracht. De Hoge Raad oordeelde echter dat ook voor deze tijdelijke regeling een Balanced Approach procedure vooraf vereist was. De experimenteerregeling is opgeschort.
• In een andere rechtszaak, geïnitieerd door omwonenden, oordeelde de rechter dat de staat in het verleden onvoldoende oog heeft gehad voor de belangen van omwonenden van Schiphol. Het vonnis luidde dat er binnen 12 maanden stappen moeten worden gemaakt om dit recht te zetten. Naar aanleiding hiervan zijn in de Balanced Approach procedure extra maatregelen aangekondigd. Het verdere tijdpad richt zich erop om binnen die 12 maanden het nieuwe LVB vast te stellen. De Staat is in hoger beroep gegaan om te vragen om meer tijd.
• Begin september 2024 heeft de minister een aangepast maatregelpakket gepresenteerd om het geluid terug te dringen en de rechtsbescherming van omwonenden te herstellen. Het toegestane aantal vluchten ligt daarbij hoger dan in het eerdere pakket: circa 475.000 tot 485.000. Met dit pakket start het kabinet een notificatie bij de Europese Commissie.
   

Het moge duidelijk zijn dat over de akoestische ontwikkelingen rondom Schiphol het laatste woord nog niet gesproken is. Al met al ligt er dus ook geen eenduidige prognose voor de hoeveelheid luchtvaartgeluid waar een bouwplan rekening mee moet houden. Het vraagt dus eigen onderzoek en motivatie wat hiervoor een redelijke aanname is.